Plac św. Macieja

Historyczne Przedmieście Odrzańskie, gdzie zlokalizowany jest skwer, miało charakter głównie przemysłowy. W latach 40. XIX wieku była to dzielnica robotnicza, uboga i pozbawiona zieleni. Pod koniec XIX wieku standard kamienic zaczął się poprawiać. Stopniowo napływali tutaj ludzie bardziej majętni, którzy chcieli mieszkać w pięknych domach. Właśnie dzięki nim możemy dziś oglądać piękne XIX-wieczne kamienice.

Skwer przy pl. św. Macieja został wytyczony w wyniku parcelacji dawnego Pola Maciejowego (Matthiasfeld) przez właścicieli terenu – kupca Ottona Bauera i Guido von Drabizusa w związku z projektem stworzenia ekskluzywnej dzielnicy kamienic czynszowych. Autor projektu z 1876 roku architekt Herman Lüdtke zdobył I nagrodę na wystawie ogrodniczej w 1878 roku w konkursie na najlepsze miejskie założenia parkowe. Skwer publiczny o powierzchni ok. 1 hektara, został zaplanowany jako wewnętrzny zieleniec dla mieszkańców osiedla, wydzielony ulicami i zwartą 3- i  4-kondygncyjną zabudową czynszową. Dzięki balkonom, wieżyczkom i wykuszom eksponowane są walory widokowe założenia.

W trakcie działań wojennych osiedle zostało zniszczone w niewielkim stopniu. Dobrze zachowała się infrastruktura publiczna i mieszkalna, w tym kwartalna zabudowa kamienicowa. W okresie powojennym osiedle ulegało stopniowej degradacji, w wyniku której stało się zaniedbaną i niebezpieczną częścią miasta. Zła reputacja dotyczyła zarówno problemów społecznych, jak również infrastruktury, w tym terenów zieleni.

Rewaloryzacja skweru przeprowadzona w latach 2003-2004 była jednym z pierwszych działań w zakresie przebudowy założeń zieleni na osiedlu. Odtworzono zgodnie z wytycznymi historycznymi m.in. alejki, szpalerowe nasadzenia drzew i krzewów oraz zrekonstruowano centralną fontannę. W kolejnych latach rozpoczął się szeroko zakrojony proces rewitalizacji całego Nadodrza.

Skwer stanowi wewnętrzny zieleniec, otoczony ulicami H. Pobożnego, Trzebnicką i B. Chrobrego, ze zwartą XIX-wieczną zabudową kwartalną, pozbawioną przedogródków. Historycznie na rzucie tworzył układ prostokątny ze ściętymi narożami i ścieżkami w kształcie owalu. Nawiązywał do berlińskiego Wilhelmplatz, a układem przestrzennym do berlińskiego Bayerischer Platz. Układ szerokich ścieżek na rzucie wydłużonego owalu (hipodromu) pełnił funkcje spacerowe. Pierwotnie zieleniec był otwarty, jedynie ścieżki wydzielone były niskimi, metalowymi ogrodzeniami. Kompozycję centralną stanowił okrągły basen z fontanną. Założenie zamknięto optycznie szpalerami drzew i roślinnością w grupach. Po 1930 r. plac przekształcono w duchu modernistycznym. Wówczas w południowej części wzniesiono pomnik 6. Pułku Artylerii Polowej.

Po wojnie sposób zagospodarowania placu uległ daleko idącym przekształceniom. Rozebrano nieckę fontanny, a w części północnej zlokalizowano basen przeciwpożarowy, który kompletnie zakłócił pierwotną ideę kompozycyjną i zdegradował przestrzennie założenie. Historyczny układ alejek uległ wówczas zatarciu, a nowy podział utrwalił wydeptane ścieżki.

Celem współczesnych prac była całościowa rewaloryzacja skweru. Za ideę przyjęto powrót do pierwotnej kompozycji przestrzennej poprzez zrekonstruowanie układu alejek, dawnej fontanny i miejsca z pomnikiem, a także dobór i sposób sadzenia roślin, zgodnie z historycznym przekazem i modą ogrodniczą z drugiej połowy XIX w. Replikę pomnika zaprojektowano w postaci pergoli utworzonej przez mur arkadowy. Współczesny zagospodarowanie uzupełniono m.in. o toaletę i stoliki szachowe.

W składzie gatunkowym wysokich drzew dominują dęby szypułkowe, zlokalizowane wzdłuż granicy skweru od południa. Drzewa stanowią najstarsze elementy kompozycji przestrzennej. Wśród gatunków drzewiastych wymienić można ponadto: klony zwyczajne i lipy krymskie (wzdłuż ogrodzenia od strony wschodniej i zachodniej zieleńca). W warstwie krzewów spotkać możemy stare okazy klonów tatarskich, suchodrzewów i lilaków pospolitych, tworzące zróżnicowane gatunkowo grupy rozmieszczone po zewnętrznych stronach alejek. Współczesną kompozycję tworzą liczne gatunki krzewów z rodzaju tawuła, śnieguliczka, jaśminowiec w większości w układach liniowych wzdłuż ścieżek i wokół skweru. Centralną część skweru podkreśla regularny układ róż okrywowych. Wewnętrzne kwatery pomiędzy ścieżkami i rabatami wypełniają trawniki gazonowe i nasadzenia sezonowych bylin.