Park Marii Dąbrowskiej

Obecnie park miejski, pierwotnie cmentarz parafii protestanckiej Jedenastu Tysięcy Dziewic, założony w Karłowicach w 1895 roku. Od roku 1896 użytkownikami nekropolii byli także parafianie kościoła imienia Miłości Bożej i od 1899 kościoła imienia Odkupiciela. Początkowo niewielki cmentarz z wejściem od obecnej ul. H. Kamieńskiego, w latach 1905 - 1938 kilkakrotnie powiększany w kierunku wschodnim i północnym.

Najstarsze zabudowania cmentarne wzniesiono już w latach 1895 - 1897. Była to kaplica zaprojektowana przez mistrza budowlanego Austa, budynki administracyjne, gospodarcze i mieszkalne, między innymi dom ogrodników. W 1919 roku wybudowano dodatkowy dom dla pracowników, w 1925 dom dla zarządcy cmentarza, a w 1937 kolejne pomieszczenia gospodarcze. O tym, że przywiązywano wagę do ogrodowego aspektu nekropolii świadczy nie tylko dom mieszkalny dla ogrodników, ale utworzenie gospodarstwa ogrodniczego z pięcioma cieplarniami.

Pochówki trwały do 1944 roku, w 1963 roku zapadła decyzja o likwidacji nekropolii i przeznaczenia jej terenu na park miejski. Rozbiórce uległa kaplica i ogrodzenie z bramą od zachodu. Wydzielono z obszaru cmentarza narożnik południowo-zachodni z zachowanymi zabudowaniami administracyjnymi i gospodarczymi. Ich neogotycka, ceglana architektura przybliża nam stylistykę nieistniejących już pozostałych zabudowań. Likwidacji uległo także gospodarstwo ogrodnicze znajdujące się na północ od cmentarza, z bramą wjazdową od obecnej ul. H.Kamińskiego. Teren ten został zabudowany, w przypadku pojedynczych domów możemy się jedynie domyślać starszej genezy.

Swój obecny kształt otwartego parku miejskiego założenie uzyskało w latach 60. i 70. XX w. Pełni głównie funkcje spacerowe i sportowe, wyposażone w plac zabaw dla dzieci.

Podobnie jak w większości wrocławskich parków o genezie sepulkralnej, ta pierwotna funkcja jest mocno czytelna zarówno w układzie komunikacyjnym, jak i formach nasadzeń i doborze gatunków roślin. Cmentarz , w swojej najmłodszej północno-wschodniej części, nie posiadał tak silnie regularnych, geometrycznych podziałów, charakterystycznych dla zachodniej starszej części. Prawdopodobnie to także wpływ działalności "reformatora cmentarzy wrocławskich", dyrektora wrocławskiego Zarządu Cmentarzy w latach 1921 - 1931 - Johannesa Erbego.

Cmentarz był terenem zamkniętym, z główną bramą wejściową od ul. H. Kamieńskiego. Obecnie park jest dostępny bez ograniczeń z trzech stron, ogrodzenie zachowano jedynie od strony wschodniej, pierwotnie ze względu na sąsiedztwo terenów Akademii Wojsk Lądowych. Wejścia są naturalnymi przedłużeniami ulic i wynikają z potrzeb komunikacyjnych mieszkańców osiedla. Dwie główne aleje wytyczone na osi wschód - zachód czytelne są do dnia dzisiejszego. Natomiast częściowemu zatarciu uległy ścieżki prostopadłe. Można się domyślać, że projektantowi przekształcenia nekropolii przyświecała chęć zminimalizowania ingerencji w zastaną strukturę roślinną i układ przestrzenny. Z pewnością wynikało to z oszczędności, ale również zgodności kompozycji geometrycznych z ówczesnym nurtem późnej sztuki modernistycznej. Jak w przypadku większości takich przeobrażeń niestety nie wykorzystano funkcjonującej na cmentarzu instalacji wodnej. Stworzone w miejscu dawnych kwater większe i mniejsze polany, dają możliwość swobodnego wypoczynku i aktywności sportowych.

W kompozycji zieleni do dziś czytelny i dobrze zachowany układ wynikający z pierwotnej funkcji terenu. Liniowe układy drzew w formie szpalerów i alei dwurzędowych wzdłuż ciągów komunikacyjnych oraz na granicy parku, w części północno-wschodniej.

W centralnej części parku dobrze zachowana aleja dwurzędowa lip (gł. Tilia platyphyllos), o zmiennym przebiegu we wschodniej części parku (patrz opis historii). Tu również zmiana gatunku w liniowych układach pojawia się jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), klon pospolity (Acer platanoides). W kompozycji przestrzennej zieleni wyróżniający się regularny układ topoli włoskich (Populus nigra ‘Italica’).

W otoczeniu liniowych układów w formie swobodnie rozmieszczonych punktów stare okazy dębów szypułkowych (Quercus robur), jesionów wyniosłych (Fraxinus excelsior), w tym form płaczących (Fraxinus excelsior ‘Pendula”), z gatunków obcego pochodzenia o malowniczych pokrojach kasztanowce pospolite (Aesculus hippocastanum).

Koncentracja gatunków zimozielonych widoczna jest w części zachodniej parku (od strony ul. Kamieńskiego). Tu w niewielkich grupach lub punktowo gatunki obcego pochodzenia: choina kanadyjska (Tsuga canadensis), okazałe daglezje zielone (Pseudotsuga menziesii, Pseudotsuga menziesii f. glauca), żywotniki zachodnie (Thuja occidentalis) i sosna czarna (Pinus nigra).

Warstwę krzewów budują głównie współczesne nasadzenia: śnieguliczka (Symphoricarpos albus), forsycja (Forsythia intermedia), tamaryszek (Tamarix sp.).

Niewielkie otwarte przestrzenie (polany) stanowią ważną część kompozycji przestrzennej zieleni parku, bezwzględnie do zachowania.  
Elementy wyróżniające: duży udział jesionów