Park Leśnicki

Historia parku Leśnickiego jest nierozerwalnie związana z zamkiem Leśnickim i działalnością jego właścicieli – książąt śląskich i wrocławskich. Pierwsze zapiski dotyczące siedziby książęcej sięgają XII wieku. W czasie panowania dynastii Piastów wrocławskich dwór leśnicki był ważną i często odwiedzaną rezydencją. Przebywali tu, m.in. Henryk Pobożny oraz Henryk Brodaty z żoną Jadwigą. Św. Jadwiga Śląska Polski, Śląska oraz pobliskiego kościoła, który jest ważnym zabytkiem i związanym historycznie z parkiem. W 1335 roku dobra leśnickie przeszły we władanie Korony Czeskiej i od tej pory zaczęła się blisko 700- letnia historia licznych zmian właścicielskich. Na przestrzeni tych lat park był użytkowany i kształtowany adekwatnie do bieżących potrzeb – głównie obronnych, a później gospodarczych. W jego północnej części zachowały się pozostałości zabudowy folwarcznej, która jeszcze w I poł. XIX wieku zajmowała znaczną część obecnego parku.

Informacje na temat pierwszego ogrodu pochodzą już z 1537 roku. Pod koniec XVIII wieku na wschód od rezydencji zlokalizowany był ogród inspirowany założeniami z dalekiego wschodu. Na potrzeby jego aranżacji przekształcono wschodnią część fosy w staw z dwiema wyspami, które połączone były mostami. Na tyłach zamku znajdowały się ogrody użytkowe, sad, warzywnik i oranżeria (obiekty niezachowane). W tamtym czasie najprawdopodobniej wytyczono też ciąg spacerowy wzdłuż rzeki tzw. „dziką promenadę”. Założenie zyskało sławę po przekształceniu w ogród angielski (1836) za sprawą projektu słynnego architekta krajobrazu Petera Josepha Lenne na zlecenie Carla Friedricha Heinricha von Wylich und Lottum. Twórca ten był dyrektorem generalnym Ogrodów Pruskich, autorem wielu ikonicznych założeń, m. in. parku pałacowego Sanssouci w Poczdamie.

Kształtowanie otoczenia rezydencji w stylu krajobrazowym wymagało zakomponowania trzech stref. Przy pałacu utworzono „pleasure ground” – ozdobną strefę ogrodu, która była starannie utrzymywana. Kolejne partie terenu ukształtowano z zachowaniem rozległych powiązań widokowych oraz kulis i wnętrz krajobrazowych. Świetnie w tej kompozycji odnalazły się zastane zbiorniki wodne, poddane naturalizacji oraz duże dęby, akcentujące rozległe polany. Nowe mosty i inne akcenty komponowane były tak, aby wyeksponować atrakcyjne punkty widokowe. Całość założenia wiązał swobodny układ dróg spacerowych.  Zaś tereny wokół ogrodu, będące w granicach majątku, kształtowane były w nawiązaniu do całej kompozycji założenia. W przypadku parku Leśnickiego zapożyczono otwarty krajobraz Doliny Bystrzycy, a trakt spacerowy wzdłuż rzeki stał się unikalnym dziełem. Przechodząc z parku przez część leśną w kierunku Marszowic napotkamy polany akcentowane grupami dębów.

W latach 1935-45 część wschodniej fosy przekształcono w amfiteatr. W tym okresie w północnej części parku znajdował się dom myśliwski oraz liczne obiekty małej architektury.

Po 1945 roku park długo nie posiadał godnego gospodarza. Pod koniec XX wieku pod kierunkiem Haliny Krajewskiej założenie parkowe zostało odrestaurowane w sposób nawiązujący do założeń angielskich ogrodów krajobrazowych.

Park Leśnicki ma wiele obliczy i możemy poznać je wybierając różne wejścia do parku. Głównym, reprezentacyjnym, ikonicznym wejściem jest oczywiście główne wejście do Zamku od ul. Średzkiej, przez plac Świętojański z piękną barokową figurą Matki Boskiej z Dzieciątkiem i świętego Jana Nepomucena. Widoki te są popularnym motywem wielu pocztówek i grafik reklamowych.

Wchodząc od zachodu zobaczymy różnorodne zabytki architektury i techniki: wieżę romańskiego kościoła pw. św. Jadwigi, plebanię, pozostałości zabudowy folwarcznej,  wieżę ciśnień (w oddali) z początku XX wieku oraz stylizowaną bramę. Idąc od północy, wzdłuż Bystrzycy, od dawnej wsi Marszowice przejdziemy przez stary las, mijając olbrzymie soliterowe dęby na polanach przed parkiem. Krajobrazy te z pewnością ukształtowano w okresie przebudowy parku na ogród angielski. Stanowiły one kontynuację założenia – aranżację krajobrazu doliny Bystrzycy. Wejście wschodnie przez kładkę na Bystrzycy ukaże nam rozległe wnętrze doliny rzecznej  z bogato porośniętymi brzegami. Patrząc na północ, dostrzeżmy zabytkowe mosty drogowe oraz młyn na dalszym planie. Stąd też najlepiej widać polany parkowe i sylwetę zamku od którego prowadzi dzika promenada. Jest też kilka mniej formalnych wejść przez bramy lub obejścia pobliskich kamienic, które mają swój specjalny urok. Ale proponujemy jednak uszanować prywatność mieszkańców.

Park Leśnicki obecnie ma powierzchnię ponad 21 ha w tym 1,3 ha wód. Spotkamy tu liczne budowle wodne i mosty. Przy wejściu wschodnim znajduje się plac zabaw, a nieco dalej na polanie leśnej labirynt grabowy założony z samosiewów pozyskanych w czasie oczyszczania parku. Spacerując, warto zwrócić uwagę na ławki i siedzenia (naturalne i bez impregnacji) wykonane z drewna drzew obumarłych w parku. Są one rozmieszczone, głównie w północnej części, która utrzymywana jest jako park leśny z naturalnym runem i zwartym drzewostanem.

Park jest częścią jednego z większych kompleksów zieleni Wrocławia, na który składają się las Mokrzański oraz zadrzewienia i tereny otwarte wzdłuż Bystrzycy – w tym właśnie park Leśnicki. Teren jest topograficznie urozmaicony z wieloma zbiornikami wodnymi, co determinuje dużą różnorodność siedlisk przyrodniczych. Bystrzyca na tle innych dopływów Odry we Wrocławiu ma w niewielkim stopniu uregulowaną linię brzegową, dzięki czemu spotkamy tu liczne zadrzewienia wierzbowe i topolowe (łęgi). Większa część parku to zbiorowiska grądowe, gdzie napotkamy klony, lipy, graby i dęby – w tym również okazy objęte ochroną jako pomniki przyrody. Najwyższa część parku znajduje się na jego północno-zachodnim krańcu – tam spotkamy więcej buków.

Na terenie parku znajduje się kilka stawów – są one pozostałościami starorzeczy Bystrzycy, która przed regulacją meandrowała na tych terenach. Na uwagę zasługuje również dawna fosa zamkowa (obecnie sucha), która była zasilana z rzeki.

Najbardziej atrakcyjna przyrodniczo jest leśna część parku. Występują licznie cenne gatunki roślin np. naturalne stanowiska zawilców. W parku znajduje się kilka pomników przyrody (platan klonolistny i dąb szypułkowy) oraz wiele osobliwości dendrologicznych: okazały tulipanowiec, jesion wąskolistny, klon pospolity odm. ‘Palmatifidum’, jesion wyniosły odm. ‘Jaspidea’, dąb kaukaski.