Park Lesława Węgrzynowskiego

Obecny park Lesława Węgrzynowskiego historycznie był ogrodem przy domu opieki Trójcy Świętej, określanym także jako szpital. Zajmował parcele przy ul. Kolejowej 102, po zmianie numeracji 58-60 i funkcjonował do 1945 roku pod nazwami Hospital zu S. Trinitatis, Reiches Hospital zu St. Trinitatis i Altersheim St. Trinitatis. Pierwotna kaplica i szpital pod tym wezwaniem znajdowały się przy ul. Świdnickiej. W latach 60. XIX wieku zaplanowano ich rozbiórkę z myślą o nowej zabudowie. Ogród pierwotnie posiadał powierzchnię ok. 3,25 ha. Teren został zagospodarowany w latach 1867-1869 jako towarzyszący zespołowi budynków szpitala i kościoła św. Trójcy. Pierwotny projekt sygnowany przez Carla Schmidta z 1866 roku zakładał wzniesienie 10 budynków z kościołem na osi i domku portiera w ogrodzie otoczonym trzema szpalerami drzew i murem. Założenie o regularnym układzie ścieżek, od wschodu wyznaczały geometryczne trawniki z dwiema okrągłymi fontannami, a od zachodu dwie polany z soliterami pośrodku. Zrealizowano zaledwie dwa neogotyckie budynki, połączone ażurowymi łącznikami z kościołem, stanowiącym centralny punkt i oś założenia. Ten fakt spowodował konieczność ponownego zaprojektowania ogrodu, w którym połączono geometryczną kompozycję z nieregularnie biegnącymi ścieżkami. Kościół w stylu neogotyckim, jednonawowy, orientowany, wzniesiono na planie krzyża łacińskiego (arch. Carl Johann Christian Zimmermann). Ogród podzielono na cztery kwatery rozdzielone budynkami mieszkalnymi i główną alejką na osi, obsadzoną dwoma rzędami drzew, prowadzącą od bram wejściowych do kościoła. Regularne kwatery po stronie zachodniej, poprzedzone zostały podwójnym szpalerem drzew. Proste dróżki biegnące równolegle do głównej alejki i nieregularnie poprowadzona ścieżka poprzeczna podzieliły założenie na sześć części. Kwatery wschodnie również poprzedzone rzędem drzew, przecinały malowniczo rozplanowane nieregularne ścieżki. W miejscu projektowanych wcześniej fontann powstały okrągłe trawniki z drzewami pośrodku. Granice parceli podkreślono pojedynczymi szpalerami drzew, na niektórych odcinkach podwójnymi. Na osi kościoła w kierunku ul. Kolejowej i ul. Szpitalnej wytyczono aleje obsadzone drzewami, prowadzące do bram wejściowych. Centralna pozycja kościoła została zaakcentowana owalnym gazonem, otoczonym ścieżką i szpalerem roślin powtarzającym linię ścieżek od zewnątrz. Dom opieki wraz z kościołem i ogrodem wybudowano wówczas w prawie pustej okolicy w 1868 roku.

W czasie II wojny światowej we wschodniej części założenia wybudowano basen przeciwpożarowy. Budynki historyczne zostały zniszczone w 1945 roku.

W latach 60. XX wieku na terenie byłego ogrodu urządzono park miejski. Był jednym z nielicznych wówczas parków zrealizowanych we Wrocławiu w latach powojennych. Jego otwarcie miało miejsce 13 marca 1967 roku staraniem Ligii Ochrony Przyrody. Park zyskał nową nazwę Staromiejskiego. Opiekę nad obiektem przejęła zasadnicza szkoła zawodowa przy Fabryce Urządzeń Mechanicznych. W miejscu kościoła i budowli w północnej części powstały korty tenisowe, a północno-zachodnią część ogrodu zabudowano. W wyniku przekształceń teren parku został pomniejszony. W części południowo-zachodniej powstał plac zabaw, a w części południowo-wschodniej zaaranżowano kwietnikami basen przeciwpożarowy.

W kolejnych latach infrastruktura parkowa ulegała stopniowemu pogorszeniu. Nawierzchnie stały się nierówne, murki ceglane niszczały, w przestrzeni brakowało ławek parkowych. Zieleń sprawiała wrażenie chaosu. W 2018 roku w ramach miejskiego Programu Inicjatyw Rad Osiedli (PIRO) wytypowano do realizacji projekt pn.: „Rewitalizacja parku przy ul. Kolejowej we Wrocławiu”. Inicjatywa była związana z postępującą degradacją parku oraz oddolną inicjatywą mieszkańców osiedla. W latach 2020-2021 Zarząd Zieleni Miejskiej przeprowadził rewaloryzację parku.

Teren zlokalizowany jest na południowy zachód od historycznego centrum Wrocławia, w kwartale pomiędzy ulicami Kolejową, Szpitalną, Tęczową i Grabiszyńską. Najbliższe sąsiedztwo stanowią: XVII Liceum Ogólnokształcące im. Agnieszki Osieckiej, zabudowa mieszkaniowa, usługowa oraz realizowana przy ul. Kolejowej zabudowa w ramach rządowego programu mieszkaniowego.

W latach powojennych kompozycja parkowa podlegała licznym modyfikacjom. W latach 60. XX wieku ogród przekształcono w publicznie dostępny „Park Ludowy” („Staromiejski”). Wówczas część pierwotnego założenia ogrodowego przekształcono pod tereny podporządkowane szkole, korty tenisowe, zabudowę oraz zagospodarowanie związane z dawnym basenem przeciwpożarowym. Zatarto tym samym pierwotną oś założenia w kierunku wschód-zachód. Ukształtowany w wyniku kolejnych przekształceń park w kształcie trapezu stanowi większą część pierwotnego założenia ogrodowego.

W wyniku rewaloryzacji wydzielono nowe wejście od ul. Szpitalnej oraz alejkę parkową na osi od ul. Pochyłej, jako historyczne wejście do założenia ogrodowego przyszpitalnego z XIX wieku na osi wschód-zachód.

Współcześnie w parku zaprojektowano trzy strefy funkcjonalne. Strefa relaksu znajduje się w części centralnej, wokół placu z fontanną i ogrodem deszczowym, uzupełniona roślinnością. Strefa rekreacyjna zlokalizowana jest w południowo-centralnej i zachodniej części parku. Znajdziemy tutaj plac zabaw, miejsce pod siłownię terenową obok górki saneczkowej oraz polanę na imprezy plenerowe w części zachodniej parku. Strefa aktywna została wyznaczona w części środkowej przy boisku szkolnym. Zaplanowano tutaj przyszłe boisko dwufunkcyjne (kort tenisowy i boisko do siatkówki) oraz wybieg dla psów. Centralnym punktem parku jest basen dawnego zbiornika przeciwpożarowego (zagłębiony poniżej terenu) przekształcony obecnie w ogród deszczowy. Otoczenie zbiornika stanowi odrestaurowany, modernistyczny, powojenny plac z murkami-siedziskami. W tym miejscu zachowano pasowe podziały nawierzchni w postaci kwadratowych pól. Komunikację stanowią alejki parkowe na osi płn.-płd., wsch.-zach. oraz alejki obwodowe. Zaplanowano drogę pieszo-jezdną jako dojazd do sąsiadującej szkoły od ul. Kolejowej. Wyznaczono drogę serwisową do utwardzonego placu przy polanie na imprezy plenerowe jako dojazd obsługi oraz samochodów gastronomicznych. Nowe zagospodarowanie terenu podkreśla główne osie architektoniczne parku. Nie zabrakło także dawnych źródeł wody-poidełek.

Kompozycję roślinną charakteryzują wiekowe drzewa będące reliktem dawnego założenia ogrodowego.

Na terenie parku występuje liczny starodrzew. Wiek najstarszych drzew datuje się na ponad 120 lat, zaliczając do tej grupy drzewa posadzone przed 1900 rokiem. Wśród nich wyliczyć można ok. 30 drzew. Do najcenniejszych należą: szpaler platanów wzdłuż ul. Kolejowej tworzący najbardziej charakterystyczny widok i cenny fragment parku oraz platan czteropienny znajdujący się w zachodniej części parku. Pozostałe drzewa są nasadzeniami późniejszymi, w przeważającej ilości pochodzącymi z lat 60. XX wieku. Roślinność uzupełniają krzewy również w większości pochodzące z okresu powojennego.

W składzie gatunkowym wysokich drzew dominują: robinia akacjowa, platan klonolistny, dąb czerwony, bożodrzew gruczołkowaty, kasztanowiec pospolity, lipa holenderska, jak również gatunki rodzime: lipa drobnolistna, klon pospolity, klon jawor, wiąz szypułkowy, grab pospolity, topola Maksymowicza, topola biała, śliwa wiśniowa oraz jesion wyniosły. Współczesną kompozycję tworzą głównie formy krzewiaste: jaśminowiec wonny, forsycja pośrednia, śnieguliczka biała, tawuła van Houtte’a, dereń biały, żylistek, tawuła, irga, suchodrzew chiński, ligustr pospolity, krzewuszka cudowna, morwa biała, berberys Thunberga, a z grupy roślin iglastych – jałowiec chiński i cis pospolity. Ponadto młode okazy platanów i lip. Z dawnej kompozycji pozostały stare okazy drzew: platany klonolistne o obw. 200-384 cm (w tym forma wielopniowa), glediczia trójcierniowa o obw. ok. 348 cm oraz wielopniowa forma skrzydłorzecha kaukaskiego o bardzo malowniczym pokroju o obw. 223 cm i 322 cm. Teren posiada duże walory krajobrazowe.

W ramach rewitalizacji parku w latach 2020-2021, wykonano szereg prac w zieleni. Posadzono drzewa (buk pospolity, lipa srebrzysta, lipa holenderska, platan klonolistny, klon polny, kasztanowiec czerwony), krzewy (jaśminowiec wonny, dereń jadalny, trzmielina Fortune'a, porzeczka krwista, dereń biały, kalina sztywnolistna, ognik szkarłatny, hortensja bukietowa, hortensja dębolistna, tawuła brzozolistna, mahonia pospolita, kokoryczka wielkokwiatowa, oczar pośredni, śnieguliczka Doorenbosa, róża parkowa), byliny (pióropusznik strusi, funkia 'White feather'), pnącza (bluszcz pospolity, powojnik górski, powojnik mandżurski).

Powojenny nieużywany, betonowo-ceglany zbiornik na wodę usytuowany w centralnej części parku wyremontowano i przekształcono w ogród deszczowy o pow. 400 m2. Jego wnętrze wypełniły gatunki odpowiednie dla środowiska wilgotnego. Nasadzono rośliny z gatunków tj. wierzba purpurowa, śmiałek darniowy, funkia, nerecznica samcza, krwawnica pospolita, kosmatka olbrzymia, rdest wężownik, kosaciec syberyjski, skrzyp zimowy, kosaciec żółty. Tego typu rozwiązanie korzystnie wpływa nie tylko na efekt wizualny, ale również na niwelację tzw. miejskiej wyspy ciepła, czyli nadmierne nagrzewanie się obszarów zurbanizowanych. Dodatkowo wysiano łąkę kwietną, założono maty z rozchodnikiem, nasadzono rośliny cebulowe (narcyz wonny, krokus wiosenny) oraz założono nowe trawniki.