Park Leonarda da Vinci

Tereny obecnego Osiedla Kosmonautów (Gądowa Małego) od lat 70. XIX wieku używano jako plac wojskowych ćwiczeń i musztry wrocławskiego garnizonu. Potem założono tu lotnisko o charakterze sportowo-wojskowym, użytkowane na spółkę z aeroklubem śląskim. Inauguracyjny lot odbył się już w 1910 roku, jednak pierwsze budynki (baraki, hangary i wieża kontroli) powstały kilka lat później. Między 1925 a 1933 rokiem lotnisko rozbudowano przez wzniesienie modernistycznego, pasażerskiego terminala z hotelem, zaprojektowanym przez architekta Ernsta Pietruskiego. Jednym z motywów kompleksu był mit Ikara, zobrazowany m.in. w polichromii zdobiącej sklepienie okrągłej sali we wschodnim skrzydle.

Po wojnie i zdemolowaniu budynków przez wojska radzieckie, lotnisko było dalej użytkowane przez aeroklub wrocławski. W 1977 roku cały teren przeznaczono pod budowę nowego osiedla mieszkaniowego, a ocalały dawny terminal na jego skraju jest obecnie użytkowany przez różne przedsiębiorstwa. Projekt urbanistyczno-architektoniczny Kazimierza Bieńkowskiego, Andrzeja Chachaja i Zbigniewa Malinowskiego zakładał powstanie osiedla dla ponad 30.000 mieszkańców na obszarze ponad 150 hektarów. Miał się opierać na trzech strukturach o osiach północ-południe przeciętych ciągami usługowymi i pasem zieleni na osi wschód-zachód. Choć nie zrealizowano całości projektu, pozostaje czytelny układ bulwarów Ikara i Dedala, wielopoziomowego ruchu kołowo-pieszego oraz bloków zamykających wielkie podwórza z placówkami edukacyjnymi.

Pomysł na park zrodził się w 2017 roku jako inicjatywa mieszkańców osiedla, których liderem był Grzegorz Szorstki. Potem do grupy dołączyło Studenckie Koło Naukowe w Instytucie Architektury Krajobrazu na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu. Koncepcję projektową do WBO 2018 przygotowały Danuta Biedroń i Anna Freus, a głosowanie zakończyło się sukcesem. Pierwszy plan zakomponowano na bazie trójkątów i linii diagonalnych, lecz na etapie projektów budowlanych modyfikowano go w kierunku połączonych ze sobą układów kolistych. Projekty szczegółowe opracowała arch. Margareta Jarczewska.  Obecnie park wciąż jest rozszerzany i ogłaszane są kolejne konkursy i przetargi na kolejne etapy.

Park Leonarda da Vinci ma powierzchnię niespełna jednego hektara i położony jest w środku osiedla Gądów Mały (zwanego czasem Osiedlem Kosmonautów), na wschodzie Wrocławia. Zajmuje środek planowanego przez architektów już w latach 70. zielonego korytarza wschodnio-zachodniego, przecinającego całe blokowisko. Prowadzi on od parku Gądowskiego, przez kościół pw. Miłosierdzia Bożego (postmodernizm o odcieniu romańskim), skwer ks. Leszka Jabłońskiego po kościół pw. św. Maksymiliana Kolbego (postmodernizm eklektyczny). Park Leonarda da Vinci jest ograniczony budynkami przy ul. Jerzego Bajana (od zachodu), blokami przy bulwarach Dedala i Ikara (od północy), ul. Eugeniusza Horbaczewskiego (od wschodu) i ul. Stefana Drzewieckiego oraz ul. Franciszka Hynka (od południa). Liczne wejścia i szerokie ciągi piesze podkreślają tranzytowy, wschodnio-zachodni charakter parku.

Układ parku jest nieregularny, wyznaczony przez bloki pobliskiego osiedla – zarówno te oryginalne z lat 70. i 80., jak i nowsze. Wyraźnie zaznacza się jednak organiczny kształt ścieżek, które przecinając się często tworzą ronda lub koliste placyki, w niektórych miejscach podkreślone pergolami i układem ławek. Zgodnie ze skandynawskim modelem projektowania poprowadzono je po wcześniej istniejących tzw. przedeptach, stworzonych samoistnie przez mieszkańców osiedla. W zachodniej części parku wyróżnia się rozległy plac z pergolą i  ławkami. W najbardziej zadrzewionym centrum wznosi się niewielkie wzniesienie, zapewne usypane z ziemi wybranej pod fundamenty osiedla Gądów Mały.

Przy budowie parku Leonarda da Vinci w miarę możliwości zachowywano miejscową, zastaną roślinność, tak rodzimą, jak i obcą. Rosną tu więc kilkudziesięcioletnie dęby szypułkowe, klony jawory, topole białe i osiki oraz robinie akacjowe. Ponadto występują tu czeremchy pospolite, orzechy włoskie, brzozy brodawkowate i jesiony wyniosłe. Z nowych nasadzeń drzew zdecydowano się konsekwentnie na graby pospolite, a także miejscami – daglezje zielone i świerki pospolite. W warstwie krzewów pojawiają się głogi, derenie i róże. Z gatunków chronionych zaznacza się płat bluszcza pospolitego w zachodniej części parku, przykryty specjalną stalową kratą.

Z bylin są obecne jeżówki, parzydła, rozchodniki, lawendy i inne. W niektórych miejscach występują również założone łąki kwietne oraz dzikie łąki składające się z rodzimych roślin zielnych. Dla potrzeb owadów rozkładających drewno pozostawiono pnie ściętych lub powalonych drzew, a dla tych latających zbudowano drewniane domki na palikach.