Park Biskupiński

Park powstał na terenach Wielkiej Wyspy, która została wyodrębniona w dwóch etapach przez przekop koryta Odry w II poł. XVI wieku (od zachodu i południa) i wytyczenie kanału żeglugowego i powodziowego na początku XX wieku (od północy). Biskupin do początku XIX wieku był majątkiem ziemskim z karczmą i cegielnią oraz terenami uprawnymi, łąkami i pastwiskami oraz niewielkim lasem (zwanym Bischofswald). W 1810 roku teren przeszedł pod rządy biskupów wrocławskich, potem znowu w ręce prywatne, a w 1928 roku osiedle zostało włączone w granice miasta.

Wielka Wyspa była od stulecia cenionym obszarem rekreacyjnym z dawnym hipodromem i ogrodem zoologicznym. Potem jej atrakcyjność podniosły tereny wystawowe oraz odrzańskie przystanie i établissements, jak Wilhelmshafen – położone tylko 200 metrów na zachód od granic obecnego parku Biskupińskiego. Po wytyczeniu w latach 20. XX wieku ciągu komunikacyjnego z linią tramwajową wzdłuż teraźniejszej ulicy Karola Olszewskiego powstawały domy zamożnych wrocławian.

Park Biskupiński był zakładany w dwóch etapach, w latach 30. XX wieku: w pierwszej połowie dekady część wschodnia (do wysokości ul. Jana Stanisławskiego), a w drugiej połowie – zachodnia. Po II wojnie światowej park Biskupiński popadał w coraz większe zaniedbanie i dopiero w latach 70. został oczyszczony w ramach „czynu społecznego” inspirowanego przez Ligę Ochrony Przyrody (co upamiętnia tablica na kamieniu po wschodniej stronie parku). Wtedy także wyznaczono tereny sportowe i ustawiono małą infrastrukturę (ławki, kosze itp.).

Podczas powodzi 1997 roku część terenu była podtopiona, mimo wysiłków mieszkańców Wielkiej Wyspy noszących worki na wały nad parkiem. Na początku XXI wieku na terenie zamontowano siłownie i rozbudowano place zabaw. Park Biskupiński funkcjonuje także pod nieformalną nazwą Nadodrzański, choć Rada Miejska Wrocławia 9 października 1993 roku podjęła uchwałę o oficjalnym brzmieniu nazwy. Teren stanowi część Szczytnickiego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego, powołanego przez Radę Miejską Wrocławia później, bo 5 czerwca 1998 roku.

Park Biskupiński ma powierzchnię około 9,5 ha i wyraźnie linearny charakter: rozciąga się na około 1300 metrów w osi wschód-zachód i tylko około 100-120 metrów w najszerszych miejscach na kierunku północ-południe. Położony jest na terenie osiedla Dąbie–Biskupin–Bartoszowice–Sępolno, a jego granice wyznaczają: ulica Jacka Malczewskiego od zachodu,  ogródki działkowe ROD Biskupin i ulica Stanisława Noakowskiego oraz ulica Braci Gierymskich od północy, ulica Bartoszowicka od wschodu i grobla Szczytnicko-Bartoszowicka od południa. Jako taki stanowi otulinę dzielnicy willowej południowego Biskupina i obszar tranzytowy pomiędzy nimi a terenami rekreacyjnymi za wałem, w dolinie Odry (aż pięć ciągów schodów). Dookólna alejka otacza cały teren, łącznikami doprowadzając na ulice Malczewskiego i Bartoszowicką – ten drugi jest znacznie wydłużony i gęsto zadrzewiony, dodatkowo rozciąga teren na wschód.

Park dzieli się na cztery wyraźne wnętrza krajobrazowe, oddzielone poprzecznymi ścieżkami o orientacji północ-południe łączące Biskupin z groblą, na wysokości (od zachodu) ulic Aleksandra Orłowskiego, Henryka Hipolita Rodakowskiego, Józefa Pankiewicza i Witolda Wojtkiewicza. Największym wnętrzem jest to środkowo-wschodnie, mieszczące większość infrastruktury sportowej i zadrzewione rzadkimi, lecz pokaźnymi dębami szypułkowymi. Znajdują się tu dwa wyasfaltowane korty tenisowe i podwójne boisko do koszykówki, dwa betonowe stoły do tenisa stołowego, siłownia terenowa na żwirowym podłożu i trawiaste boisko do piłki nożnej. To ostatnie, jak i korty, jest ogrodzone siatką.

Na dwóch skrajnych polanach znajdują się place zabaw dla dzieci w wieku 4–7 lat, choć ten po wschodniej stronie jest znacznie bardziej rozbudowany, zapewne z racji sąsiedztwa pobliskiego przedszkola. Na żwirowym podłożu znajduje się szereg huśtawek, domki ze zjeżdżalniami, a także piaskownica. Wschodnia polana jest przy tym najdłuższa, najwęższa i najmniej zadrzewiona w środkowej części. Środkowo-zachodnie wnętrze krajobrazowe parku Biskupińskiego nie zawiera żadnych obiektów sportowych czy rekreacyjnych. Mała i naturalna siłownia terenowa znajduje się  natomiast pomiędzy dookólną alejką a groblą. Środek polany jest dość mocno zadrzewiony, w tym ozdobnymi i obcymi gatunkami. Zachodnia polana jest najmniejszych rozmiarów, ma kształt najbardziej zbliżony do koła, a alejka przecina ją w połowie.

Park Biskupiński ma charakter naturalistyczny i wykorzystuje starą dąbrowę oraz głównie rodzime gatunki. Zwarte pasy roślinności od strony zabudowy po stronie północnej (willi) i południowej (grobli) złożone są przeważnie z grabu pospolitego, buka pospolitego, klona pospolitego i polnego. Największy obwód z drzew w parku osiągają dęby szypułkowe na centralno-wschodniej polanie (300 cm) i olsza czarna na centralno-zachodniej polanie (280 cm). Warstwę krzewów – zwłaszcza przy alejce dookólnej – budują: leszczyna pospolita, bez czarny, dereń jadalny, śnieguliczka biała, pięciornik krzewiasty, pęcherznica kalinolistna, jaśminowiec wonny i tawuła van Houtte’a.

W obrębie polany zachodniej posadzono także liczne gatunki obce i ozdobne: glediczję trójcierniową, orzecha włoskiego, platany klonolistne i żywotniki zachodnie (jako osłona dla placu zabaw). Półkoliste wnętrze okolone grabami zostało uzupełnione nowymi drzewami: tulipanowcem amerykańskim i sosnami czarnymi. Patrząc dalej od strony zachodniej, rosną tu: klon jesionolistny, paulownia cesarska, wiśnie piłkowane (na polanie centralno-zachodniej) i buk pospolity w odmianie purpurowej – które wydają się nie pasować do oryginalnego, naturalistycznego założenia parku Biskupińskiego.        

Pomiędzy alejką dookólną a groblą, na wysokości polany centralno-wschodniej rośnie grupa klonów pospolitych i cisa pospolitego. Od wschodu, przy kortach tenisowych, wnętrze zamyka szpaler trzech katalp bignoniowatych z forsycjami w podszycie. Dwie krótkie aleje dębowe łączą park z osiedlem na przedłużeniu ul. Józefa Pankiewicza i ul. Witolda Wojtkiewicza. Na polanie wschodniej najwięcej krzewów występuje jako osłona placu zabaw (pigwowiec, róża, pęcherznica, śnieguliczka), a w łączniku do ul. Bartoszowickiej pojawiają się także okazałe topole białe.

Warstwa zielna parku Biskupińskiego także opiera się na gatunkach rodzimych i wykazuje ok. 80 gatunków. Są to typowe rośliny łąkowe jak krwawnik, chaber, koniczyna, bodziszek czy skalnica i rajgras. W cieniu drzew rosną gatunki takie jak fiołek leśny, możylinek trójnerwowy i ziarnopłon wiosenny. Przy ścieżkach i polanach występują babka zwyczajna, rdest ptasi, koniczyny biała, życica trwała i wiechlina roczna. Wśród obcych gatunków zaobserwowano tasznika pospolitego, stulisza lekarskiego, konszę kanadyjską i żółtlicę owłosioną. Pnącza w postaci chronionego bluszczu pospolitego przenikają strefę ogródków willowych i północne części parku Biskupińskiego.