Bulwar ks. Aleksandra Zienkiewicza

Historia i sposób ukształtowania otoczenia kościoła św. Marcina, zlokalizowanego na zachodnim skraju Ostrowa Tumskiego, sięga czasów dawnej rezydencji wrocławskich kasztelanów, a później piastowskich książąt dzielnicowych. Z murowanego zamku z XII i XIII wieku, który powstał w miejscu istniejącego od X wieku grodu, zachowały się jedynie: mocno zniekształcony kościół św. Marcina oraz nieliczne fragmenty w obrębie innych budynków lub pozostałości murów widocznych jedynie częściowo, a w większości skrytych pod poziomem terenu.
W XIII-XIV wieku cała północna strona terenu ograniczona była budynkiem mieszkalnym i kaplicą. Z pozostałych stron teren zamkowy otoczony był ceglanym murem wysokości rekonstruowanej na 6-7 m. W murach znajdowały się dwie bramy z wieżami: zewnętrzna - "wodna" od zachodu i prowadząca na pozostałą część Ostrowa - "grodzka" od wschodu, przy obecnym wschodnim końcu ul. św. Marcina. Około 16-metrowej wysokości wieża od strony Ostrowa zachowała się aż do początku XIX wieku, używana jako więzienie kapituły św. Krzyża. Jej fundamenty znajdują się obecnie pod poziomem jezdni pl. Kościelnego. W części chodnika wzdłuż ulicy św. Marcina znajdowała się nieistniejąca obecnie późnoromańska ceglana kaplica z XIII w. wzniesiona na planie krzyża z cztero filarowym wnętrzem.
Kaplicę rozebrano najpóźniej w XV wieku, jej ściany przyziemia zachowały się jednak pod jezdnią i chodnikiem oraz pod przyległym ogrodem klasztoru. W XIX w. teren był zabudowany kamienicami mieszkalnymi w linii istniejących murów, z których większość została zniszczona podczas II Wojny Światowej. Ważnym etapem historii najnowszej mającym wpływ na ukształtowanie całego terenu było wzniesienie pomnika papieża Jana XXIII, wraz z uporządkowaniem całego terenu w 1968 r. Wówczas wykonano kreację konserwatorską w postaci okładziny ceglanej zachowanych pozostałości murów obronnych. Niezależnie do zachodzących w czasie zmian architektonicznych w ukształtowaniu tego terenu, obszar zlokalizowany w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki zawsze był zagospodarowany mniej lub bardziej zakomponowaną zielenią.

Bulwar ks. A. Zienkiewicza położony jest wzdłuż północnego brzegu Odry, na odcinku w centrum Wrocławia, pomiędzy Mostem Młyńskim a Mostem Tumskim. Przestrzennie teren składa się z trzech wyróżniających obszarów: bulwaru nadrzecznego, placu przed pomnikiem papieża Jana XXIII oraz otoczenia kościoła św. Marcina wraz z pozostałościami murów Zamku Książęcego. Bulwar tworzą dwa tarasy położone na różnych poziomach: dolny i górny, połączone za pomocą pochylni z balustradami oraz monumentalnych schodów terenowych. Dolny taras zakomponowano jako geometryczny labirynt trawiasty łączący zieleń i płyty kamienne ze szpalerem ozdobnych jabłoni. Ma charakter rekreacyjny, pełni jednocześnie funkcję ozdobną, symboliczną oraz „placu zabaw” zlokalizowanego w eleganckiej części miasta. Górny taras zaprojektowano jako ogród ozdobny z długimi kamiennymi ławami, kwietnikami oraz siedziskami w akompaniamencie zieleni. Wyraża charakter reprezentacyjny z bogatymi kompozycjami roślinnymi. Pomiędzy dolnym tarasem, a kościołem św. Marcina zachowano zabytkowy, ceglany mur oporowy, porośnięty drzewami i pełniący rolę ławy-siedziska. Z bulwaru roztacza się panoramiczny widok na wyspy odrzańskie, mosty, kościoły oraz zabytkową architekturę, w tym dawny Młyn Maria. Sam bulwar jest wkomponowany w wyjątkowe pod względem kulturowym i architektonicznym otoczenie. Poza wcześniej wspomnianymi obiektami, najbliższe sąsiedztwo stanowią klasztor Sióstr Szkolnych de Notre Dame z wewnętrznym ogrodem, Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego oraz jeden z ważniejszych komunikacyjnie placów tej części miasta – plac gen. Bema. Podczas projektowania zachowano i podkreślono widoki na pomnik oraz zabytkowe budowle kościelne. Sam bulwar stanowi istotne połączenie pieszo-rowerowe łączące bulwary nadodrzańskie z ul. Katedralną oraz zespołem urbanistycznym Ostrowa Tumskiego wraz jego wyspami. Zaprojektowana przestrzeń wykorzystuje położenie nad rzeką oraz różne poziomy terenu w sposób umożliwiający komunikację dla osób z niepełnosprawnościami. W ten sposób wykreowano wnętrza krajobrazowe połączone ze sobą funkcjonalnie i komunikacyjnie.

W wyniku rewaloryzacji całość zagospodarowania bulwaru została urozmaicona o liczne gatunki roślinności niskiej, średniej i wysokiej, co w rezultacie korzystnie wpływa nie tylko na efekt wizualny, ale również na niwelację tzw. miejskiej wyspy ciepła, czyli nadmierne nagrzewanie się obszarów zurbanizowanych. Duża różnorodność zastosowanych roślin z uwzględnieniem ich atrakcyjności w całym okresie wegetacyjnym jest jednocześnie rozwiązaniem szczególnie pożytecznym przyrodniczo. W przestrzeni skweru dosadzono dwa szpalery lip oraz duże krzewy świdośliwy o parasolowatych formach. W dolnym tarasie wyróżniają się jabłonie nasadzone w geometrycznym labiryncie z trawnika. Zieleń zaprojektowano tak, aby była ozdobna przez cały rok. Wśród posadzonych gatunków wymienić można: cisy, bukszpany, róże, winobluszcz, lawendę, byliny (liliowiec, żurawka, kosaciec, mak, szałwia) oraz rośliny cebulowe (czosnek, szafran, tulipan). Łącznie na bulwarze oraz przy ul. św. Marcina posadzono 22 drzewa liściaste, blisko 5700 krzewów iglastych i liściastych, niemal 400 pnączy i półkrzewów, ponad 2000 bylin i traw rabatowych oraz ponad 5500 roślin cebulowych. Wśród starszych okazów drzew wymienić można osobniki z gatunku robinia akacjowa, klon jawor oraz wiąz szypułkowy zgrupowane przede wszystkim w okolicy historycznego muru, jak również gatunki roślin zimozielonych (m.in. świerk kłujący, żywotnik zachodni, jałowiec pośredni) skoncentrowane we wschodniej części założenia od strony placu kościelnego.